نمـــــــــاز تــــــــــــــــــــراویح
ترجمه کتاب (صلاة التراویح) شیخ آلبانی رحمه اللهنمـــــــــاز تــــــــــــــــــــراویح
ترجمه کتاب (صلاة التراویح) شیخ آلبانی رحمه اللهضروری بودن پایبندی بر یازده رکعت
صلاة التراویح (20)
ضروری بودن پایبندی به یازده رکعت و دلیل آن
بر هر عاقل و منصفی معلوم گشت که از هیچ یک از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم خواندن بیست رکعت تراویح ثابت نیست، و از عمر رضی الله عنه ثابت است که یازده رکعت دستور داده است. همان گونه که واضح گردید رسول خدا ص نیز بیش از یازده رکعت نخوانده است. لذا تمام این موارد، راه را برای ما هموار می سازند تا به وجوب پای بندی به این عدد و نیفزودن بر آن قایل شده و پیرو این گفته ی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم گردیم که می فرماید: «هر کس از شما بعد از من زنده بماند اختلافات زیادی را خواهد دید، در آن وقت راه و روش من و خلفای راشدین را گرفته و بدان تمسک جویید، با دندان ها محکم گرفته و از امور نور پیدا به دور و بر حذر باشید، زیرا هر نو پیدایی بدعت است و هر بدعتی گمراهی است». (1)و در روایت دیگری این نکته افزوده شده است که: «هر گمراهی ای در آتش است».(2)
این امر روشن است که علما در بسیاری از مسائل فقهی با یکدیگر اختلاف نموده اند، از این جمله همین مسئله ی تعداد رکعت های تراویح که مورد بحث ماست. اختلافشان به هشت مورد رسیده است: 1ـ تراویح چهل و یک رکعت است 2ـ سی و شش رکعت است 3ـ سی و چهار رکعت است 4ـ بیست و هشت رکعت است 5ـ بیست و چهار رکعت است 6ـ بیست رکعت است 7ـ شانزده رکعت است 8ـ یازده رکعت است. (3)
حدیث گذشته نحوه ی خروج از هر اختلافی را در امت برای مان بیان نموده است. این از جمله مسائلی است که علما در آن اختلاف دارند، پس باید به بیرون رفت از آن که همان تمسک به سنت باشد رجوع نماییم. در این جا سنت به جز یازده رکعت چیز دیگری نیست، لذا عمل به آن و ترک مخالفت با آن ضروری و واجب است. به خصوص که سنت خلفای راشدین رضی الله عنهم نیز با آن موافق است. بنابراین معتقدیم که افزودن بر آن مخالف سنت است.
اصل در عبادت توفیقی و اتباع است، نه تحسین عقل و بدعت سازی. چنانکه بیان این مطلب گذشت و در رساله ی بعدی نیز که ان شاء الله در مورد بدعت نگاشته خواهد شد، تفصیل این مطلب خواهد آمد. جای بسی تعجب است که مردم عوام این مطلب را درک نموده و در این باره و غیر آن از بسیاری شنیده می شود که می گویند: افزایش برادر کاهش است»! علما را چه شده است؟!
پسندیده است که دراین مناسبت آنچه را که ابن ابی شیبه در «المصنف» (4)از مجاهد روایت نموده است ذکر نماییم: مجاهد می گوید: فردی نزد ابن عباس رضی الله عنه آمد و گفت: من و یکی از رفیقانم در سفری بودیم، من نماز را کامل می خواندم ودوستم قصر می کرد، ابن عباس رضی الله عنه به وی گفت: در حقیقت تو ناقص می خوانده ای و رفیقت کامل ادا می کرده است.
در حقیقت این گفته بیانگر فهم والای ابن عباس رضی الله عنه می باشد که اتمام و کمال نماز را در پیروی از سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار داده است و نقص و خلل را با وجود بیشتر بودنش در آنچه دانسته که با سنت مخالفت نماید. چه طور چنین فهمی نداشته باشند! در حالی که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم درباره اش چنین دعا نموده است: «بار الها! به او فهم دین و دانش تأویل و تفسیر نصیب فرما» در واقع هر کس فقیه واقعی باشد برای او پسندیده نیست که از این گفته ی ابن عباس رضی الله عنه بگذرد، بلکه باید آن را اصلی و قانونی قرار دهد درباره ی هر چه در دین کامل آمده است. عکس این قضیه خواهان نسبت دادن نقصان و نسیان به الله متعال است، در حالی که «ما کان ربک نسیاً» (پروردگارت هرگز فراموش کار نبوده است). تفصیل این مطلب را به توفیق الله متعال در جای دیگر متذکر خواهیم شد.
نیز پسندیده می دانم در این جا گفته ای ابن تیمیه را در رد ابن المطهر بیان نمایم؛ ایشان می فرماید: «وی گمان می کند که علی رضی الله عنه در یک شبانه روز هزار رکعت نماز می خوانده است، این درست نیست، در حالی که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در شب از سیزده رکعت بیش تر نمی خوانده است. نماز خواندن و قیام نمودن در تمام شب مستحب نیست، بلکه مکروه است. نیز پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به عبدالله بن عمرو بن العاص م فرمود: «فان لجسدک علیک حقاً» (جسم تو نیز بر تو حقی دارد) و خود پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در شبانه روز حدود چهل رکعت نماز می خواند. علی رضی الله عنه به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آگاهتر و بر روشش عامل تر بوده است، آن هم چنین مخالفتی! اگر این را ممکن بدانیم چگونه با ادای هزار رکعت، سایر واجبات را انجام می داده است؟! این هرگز امکان ندارد، زیر بر وی رعایت حقوق شخصی از قبیل خوابیدن، خورد و نوش، قضای حاجت، وضو گرفتن، همبستری با همسران و کنیزان و نظارت بر امور اهل و اولاد و رعیت ضروری بوده است. این خود تقریباً نیمی از وقت را خواهان است. نکته ی دیگر اینکه یک ساعت گنجایش ادای هشتاد رکعت را ندارد، مگر اینکه تنها سوره ی فاتحه را خوانده و آرامش و تعدیل ارکان در نماز را رعایت ننموده باشد. علی س چنان که در بخاری و مسلم آمده، بزرگتر از آن است که مانند نماز منافقین که بر زمین نوک می زدند و جز مقدار اندکی الله را ذکر نمی کنند، نماز بخواند». (5)بنگرید که چگونه با این گفته اش: «علی رضی الله عنه به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آگاهتر و بر روشش عامل تر بوده است» علی رضی الله عنه را از این که بر سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بیفزاید منزه و تبرئه نموده است.
(1) این حدیث را احمد 4/126ـ 127، ابوداود، ترمذی 3/377 ـ 378، ابن ذماجه 1/19ـ 20 و حاکم 1/95 ـ 97 با سندهای متعددی از عریاض بن سایه روایت نموده اند. ترمذی، حاکم، ذهبی و دیگر علما آن را صحیح دانسته اند، همان گونه که صحیح هم می باشد.
(2) این بخش از روایت را نسایی 234 ، ابو نعیم در الحلیه 3/189 و بیهقی در الاسماء والصفات صفحه ی 82 با سندی صحیح از جابر روایت نموده اند و ابن تیمیه در الفتاوی 3/58 نیز این روایت را صحیح دانسته است.
(3) این اقوال را عینی در 5/356 ـ 257 ذکر نموده و گفته است که قول اخیر را امام مالک و ابوبکر ابن العربی اختیار نموده اند.
(4) المصنف 2/110/2.
(5) المنتقی من منهاج الاعتدال صفحه ی 169ـ 170.
