نمـــــــــاز تــــــــــــــــــــراویح
ترجمه کتاب (صلاة التراویح) شیخ آلبانی رحمه اللهنمـــــــــاز تــــــــــــــــــــراویح
ترجمه کتاب (صلاة التراویح) شیخ آلبانی رحمه اللهحدیث بیست رکعت، بسیار ضعیف است
صلاة التراویح (۵)
حدیث بیست رکعت، بسیار ضعیف است
و عمل به آن جایز نیست
حافظ ابن حجر در فتح الباری(۱)در شرح حدیث اول (حدیث عایشه رضی الله عنها) می فرماید: سند حدیثی که ابن ابی شیبه از ابن عباس رضی الله عنه روایت نموده است مبنی بر اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در رمضان، بیست رکعت تراویح و وتر می خوانده است، ضعیف است، و با حدیث عایشه رضی الله عنها که احوال شب پیامبر را از دیگران بهتر می داند در تعارض است. قبل از ایشان حافظ زیلعی در نصب الرایه (2)گفته اند که حدیث ابن عباس کاملاً ضعیف است.
آری این روایت ابن عباس مکاملاً ضعیف است، چنانکه سیوطی در «الحاوی للفتاوی»(3)بیان نموده و علت آنرا ابوشیبه؛ ابراهیم بن عثمان دانسته است که یکی از راویان این حدیث می باشد. حافظ ابن حجر در «التقریب» می گوید: حدیث ابوشیبه؛ ابراهیم ابن عثمان پذیرفته نمی شود. من منابع این حدیث را پیگیری نمودم و جز سند ایشان سند دیگری نیافتم. (4)طبرانی نیز می گوید: به جز از این طریق، از طریق دیگری از ابن عباس رضی الله عنه روایت نشده است. بیهقی می گوید: ابوشیبه در این حدیث منفرد و ضعیف می باشد. هیثمی در «المجمع»(5)گفته است: او ضعیف است. آری! به راستی وی کاملاً ضعیف است، چنانکه از سخن حافظ ابن حجر که گفته است: حدیث وی پذیرفته نمی شود، آشکار می گردد. ابن معین می گوید: ابوشیبه؛ ابراهیم بن عثمان؛ مورد اعتماد نیست. جوزرجانی می گوید: او ساقط و بی اعتبار است. و شعبه وی را در جریان داستانی تکذیب نموده است، و بخاری درباره ی او گفته است: علما نسبت به وی سکوت کرده اند.
حافظ ابن کثیر در کتاب «اختصار علوم الحدیث»(6) ذکر نموده است: هر گاه بخاری درباره کسی بگوید علما درباره او سکوت کرده اند، آن راوی نزد وی از پایین ترین و بی اهمیت ترین طبقه ی راویان بشمار می رود.
بنابراین من حدیث ابوشیبه؛ ابراهیم بن عثمان؛ را در حکم یک حدیث ساختگی می دانم، زیرا با حدیث عایشه ک مخالف است، چنانکه از قول حافظ زیلعی و عسقلانی ـ که قبلاً ذکرش گذشت ـ واضح می گردد. این حدیث را حافظ ذهبی جز احادیث منکر ابوشیبه؛ ابراهیم بن عثمان؛ ذکر نموده است. ابن حجر هیتمی فقیه در «الفتاوی الکبری»(7) بعد از ذکر این حدیث می گوید: این حدیث، کاملاً ضعیف است، زیرا ائمه ی حدیث یکی از راویان این حدیث راشدیداً جرح و مذمت نموده و گفته اند: یکی از عیوبش می توان این را بیان نمود که وی احادیث جعلی ای مانند: «ما هلکت امة الا فی آذار» (هیچ ملتی جز در ماه مارس نابود نمی شود) و «ولاتقوم الساعة الا فی آذار» (قیامت فقط در ماه مارس برپا می شود) را روایت نموده است و همچنین حدیثی که درباره ی تراویح روایت نموده (یعنی همین حدیث مورد بحث) از احادیث منکرش می باشد.
و علامه سبکی تصریح نموده است که شرط عمل به حدیث ضعیف این است که ضعف آن شدید نباشد. علامه ذهبی می گوید: کسی را که افرادی همانند شعبه تکذیب کنند به حدیثش توجه نمی شود. آری در آنچه هیتمی از سبکی نقل نموده، اشاره ی ظریفی است که ایشان قایل به بیست رکعت در تراویح نبوده است.
ناگفته نماند که سیوطی بعد از اینکه حدیث جابر از روایت ابن حبان را نقل نموده، گفته است: «خلاصه و نتیجه ی کلام این است که بیست رکعت در تراویح از عمل پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ثابت نشده است و آنچه در صحیح ابن حبان است همان مطلبی را ثابت می کند که ما بدان تمسک جسته ایم. در بخاری از عایشه رضی الله عنها روایت شده که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در ماه رمضان و غیر رمضان بیشتر از یازده رکعت، نماز شب نخوانده است. این موافق با همان مطلبی است که پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم هشت رکعت تراویح و سه رکعت وتر می خوانده که جمعاً یازده رکعت می شود. دلیل دیگر آن است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم وقتی کاری را انجام می داد بر آن مواظبت و مداومت می نمود، مانند مواظبت بر دو رکعت نماز قضایی، که بعد از عصر به جا آورد، با وجود اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در این وقت از نماز ممانعت نموده بود. پس اگر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم یک بار هم بیست رکعت می خواند هرگز ترکش نمی کرد، و اگر چنین بود این امر بر عایشه رضی الله عنها مخفی نمی ماند و عایشه رضی الله عنها چنین نمی گفت که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بیشتر از یازده رکعت نمی خواند».
باید گفت در این کلام سیوطی اشاره ای بسیار قوی است که وی یازده رکعت را اختیار نموده است و بیست رکعتی را که در حدیث ابن عباس رضی الله عنهما ذکر شده به دلیل ضعف شدیدی که در آن است، ترک نموده است.
(1) فتح الباری 4/205-206
(2) نصب الرایه 2/153
(3) الحاوی للفتاوی 2/73
(4) ناگفته نماند که این حدیث یعنی حدیث ابن عباس م درباره بیست رکعت تراویح را که ابوشیبه ابراهیم بن عثمان راوی آن است. ابن ابی شیبه در المصنف 2/90/2 و عبدبن حمید در المنتخب من المسند 43/1-2 و طبرانی در المعجم الکبیر 3/148/2 و در الاوسط نیز، روایت نموده اند چنانکه علامه ذهبی در امنتقی 3/2 و در الجمع 119/1 و ابن عدی در الکامل ½ و خطیب در الموضع 1/219 و بیهقی در سننش 2/496 روایت نموده اند و تمام این محدثین این حدیث را فقط از طریق ابوشیبه ابراهیم بن عثمان از حکم از مقسم از ابن عباس مرفوعاً روایت نموده اند البته ضعیف است.
(5) الجمع 3/172
(6) اختصار علوم الحدیث صفحه 118
(7) الفتاوی الکبری 1/195
